Michał Kozłowski: IV KRUCJATA (1202–1204) – HISTORIA SPISKU [fragment]

Była to przedostatnia krucjata wielkiego formatu i zarazem ta, której przypisuje się złamanie całej idei krucjatowej. Jakie wydarzenia i decyzje dały radę tak pokierować całą wyprawą wojenną, by obległa i zdobyła inne miasto w innym państwie, niż to było planowane?

Czwarta wyprawa krzyżowa, która doprowadziła do zdobycia Konstantynopola i częściowego rozbioru Bizancjum, do dziś wzbudza kontrowersje. Myśl o zdobyciu stolicy Wschodniego Cesarstwa, jako wstępnym warunku pokonania muzułmanów, pojawiała się w środowisku krzyżowców w 1096, 1147 i 1190 roku. Nie podjęto jednak poważnej próby jej urzeczywistnienia. W 1204 roku rzeczywiście do tego doszło, jednak w wyniku raczej szeregu okoliczności niż z góry założonego celu krucjaty. Nagromadzenie zazębiających się czynników skłoniło historyków do przyjęcia tezy, że czwarta krucjata miała od początku na celu zdobycie Konstantynopola. Atak na Konstantynopol jest przedmiotem niekończących się sporów historyków. Czy był rezultatem spisku? Jeżeli tak, to kto do niego należał? Jako podejrzanych wymieniano: Henryka Dandolo, Filipa Szwabskiego, Bonifacego z Montferratu i Innocentego III. Jednym z katalizatorów tego wydarzenia była ucieczka na Zachód przyszłego cesarza Aleksego IV Angelosa w 1201 roku.

Od 1185 roku w Bizancjum panowała nowa dynastia Angelosów (1185–1203). W wyniku przewrotu, który obalił dynastię Komnenów (1081–1185), cesarzem został Izaak II Angelos (1185–1195). W kwietniu 1195 roku, gdy polował pod Kypsellą w Tracji, jego starszy brat Aleksy wraz z grupą spiskowców przejęli pozostawione w namiocie cesarskie insygnia władzy. Cesarz Izaak, wróciwszy z łowów, dowiedział się, że jego brat ogłosił się cesarzem. Próbował zająć jego obóz, lecz zawiedli go ludzie, co zmusiło go do konnej ucieczki. Dogoniony przez zwolenników swojego brata został oślepiony w pobliskim klasztorze, a ślepotę uznawano w Bizancjum za kalectwo uniemożliwiające sprawowanie władzy cesarskiej. Następnie został uwięziony w lochach pod Bukoleonem, zaś po jakimś czasie przeniesiono go do Diplokionionu nad Bosforem. W chwili detronizacji Izaak II Angelos nie miał nawet czterdziestu lat. Pomimo oślepienia nadal przeznaczone mu było odegrać ważną rolę w zgubnej dla Bizancjum IV krucjacie (1202–1204). Katastrofalna sytuacja Cesarstwa Bizantyńskiego w tym okresie nie uszła uwadze Zachodu. Pierwsze realne projekty ataku na Konstantynopol powstały już w okresie II krucjaty (1147–1149).

Słabość Bizancjum wykorzystał cesarz Henryk VI (1190–1197), który był od 1194 roku także władcą normańskiego królestwa Sycylii i Neapolu. Aleksy III Angelos (1195–1203) był świadom, że nie będzie w stanie stawić oporu, gdyby najazd Niemców nastąpił. Prowadzono z cesarzem Zachodu negocjacje, które doprowadziły jedynie do zapłaty daniny w wysokości tysiąca funtów złota. Aleksy III, by sprostać tym żądaniom, nałożył specjalny podatek alamanikon (podatek niemiecki). Z grobowców zmarłych cesarzy zerwano złote i srebrne ornamenty, oszczędzając tylko grób Konstantyna I Wielkiego. Ostatecznie jednak nie doszło do dostarczenia żądanej sumy. 28 sierpnia 1197 roku Henryk VI Hohenstauf zmarł nagle w wieku zaledwie 33 lat. Został stworzony jednak precedens pomysłu ataku na słabe, niezamierzające się bronić państwo…

➡️  NOWY NUMER DOSTĘPNY TUTAJ