Amfiteatry rzymskie, służące rzeszom spragnionych igrzysk, były areną pokazowych walk gladiatorów i pięściarzy. Widowiska w tych miejscach nie wiązały się z żadnymi mitami lub rytuałami. Nie miały też ambicji artystycznych. Główne ich zadanie polegało na dostarczeniu rozrywki.
Amfiteatr to budowla przeznaczona głównie do walk gladiatorskich i polowań na dzikie zwierzęta. Greckie słowo oznacza „teatr dokoła” lub „widownie dookoła”. W przeciwieństwie do teatru, którego widownia ma kształt półkola, widownia amfiteatru otacza całkowicie arenę mającą, jak cała budowla kształt elipsy. Pierwsza walka gladiatorów odbywał się w Rzymie w 264 roku p.n.e. Od tego czasu obok wyścigów rydwanów była to ulubiona rozrywka Rzymian.
Trzej kolejni cesarze z dynastii flawijskiej: Wespazjan, Tytus, Dominicjan brali aktywny udział w powstawaniu Koloseum. Potrzeb rzymskiej publiczności nie mogły już zaspokoić dawne drewniane amfiteatry. Miały one tę wadę, że często stawały się przyczyną katastrof. Dopiero w okresie cesarstwa zaczęły pojawiać się kamienne amfiteatry. Rzym w odróżnieniu od miast prowincjonalnych przez długi czas nie miał takiej budowli, więc potrzeba budowy stałej kamiennej budowli w stolicy była oczywista.
Cesarz Wespazjan rozpoczął jego budowę w 70 roku. Przy jego budowie pracowało kilkadziesiąt tysięcy jeńców żydowskich, przywiezionych do stolicy po stłumieniu powstania w Judei. Do śmierci cesarza budowę doprowadzono do wysokości drugiej kondygnacji, czyli mniej więcej do połowy. Jego syn oraz następca Tytus uroczyście inaugurował w 80 roku rozpoczęcie zawodów, na tej wielkiej arenie i w końcu prace wykończeniowe zostały przeprowadzone przez Domicjana w roku 81. Amfiteatr usytuowano na miejscu sztucznego jeziora, które cesarz Neron kazał założyć wokół jego Złotego Domu. Należał on do największych, jakie wznieśli architekci rzymscy. Nazwę pochodzi z VIII wieku od stojącej w pobliżu rzeźby tak zwanego Kolosa Nerona. Wznosząc tak monumentalny amfiteatr, cesarze pragnęli umożliwić jak największej liczbie swoich poddanych oglądanie walk gladiatorów oraz inscenizacji teatralnych.
Amfiteatr jest budowlą rdzennie italską. Która w wyniku długiej ewolucji ukształtowała się w dwie (jedna do drugiej) przylegające widownie teatralne, tworzące razem formę eliptyczną, umożliwiającą pomieszczenie jak największej liczby miejsc siedzących i lóż dla widzów. Obwód Koloseum wynosił 520 metrów, dłuższa oś miała 188 metrów, a krótsza 156 metrów. Wymiary samej areny wynosiły 86 X 54 metry, a budowla mierzyła 48,50 metrów wysokości. Koloseum mieściło 50000 widzów, którzy na każdym poziomie amfiteatru mogli się, przemieszczać obiegającymi go wokół korytarzami, umieszczonymi pod ukształtowaną schodkowo widownia. Do III wieku miejsca wyznaczane były według kategorii obywateli. Loża cesarska umieszczona była na południowym końcu krótszej osi budowli. Obok cesarza siedziały westalki i konsulowie.
Schody wewnętrzne zapewniały dostęp do rzędów siedzeń wzdłuż osi radialnych. W podziemiach pod areną znajdowały się korytarze i cele, służące do przechowywania sprzętu i rekwizytów, a także pomieszczenia do obsługi i cele gladiatorów. Większość murów Koloseum była otynkowana. Wokół całej areny wznosiło się podium wysokie na 3,6 metra z rzadko rozmieszczonymi kwadratowymi niszami. Przed nim w odległości 60 centymetrów, biegł kanał służący do zbierania wody deszczowej. Widownia była podzielona na sektory. Nad całą widownią biegł wokół portyk kolumnowy, którego tylną ścianę stanowiła już attyka, stanowiąca najwyższą z zewnętrznych kondygnacji. Pod portykami znajdował się najwyższy sektor widowni przeznaczony dla kobiet.
Bezarkadowa czwarta kondygnacja, wykonana z żółtego trawertynu, posiadała, konsole, na których mocowano mające 10 metrów wysokości drewniane maszty, służące do rozpinania ogromnego płótna zwanego velarium chroniącego widzów przed słońcem. Była ona rozpinana w razie potrzeby przez oddział marynarzy. Osiemdziesiąt wejść zapewniało sprawną cyrkulację przy wejściu i po zakończeniu spektaklu.
Budowle cesarzy z dynastii flawijskiej były ogromne i pełne przepychu. Należy dodać, że Koloseum było pierwszym kamiennym amfiteatrem w Rzymie. Zapewniało ono mieszkańcom Rzymu najbardziej upragnione rozrywki. W amfiteatrze odbywały się walki gladiatorów, walki ze zwierzętami, polowania, a także słynne naumachie, czyli pozorowane walki morskie. Tuż przy Koloseum Domicjan zbudował cztery szkoły gladiatorów, w tym jedną z miniaturowym amfiteatrem do ćwiczeń.
Na inaugurację Koloseum cesarz Tytus przygotował walki gladiatorów. Widowiska trwały 100 dni, zginęło w tym czasie 5000 zwierząt i wiele tysięcy gladiatorów. Następca Tytusa jego brat Domicjan bardzo często korzystał z amfiteatru, urządzając tam różne imprezy. Jego następcy przeprowadzili nieznane bliżej drobne ulepszenia w Amfiteatrze Flawiuszów. Pod koniec II wieku doszło od rzeczy niebywałej, cesarz Kommodus sam wystąpił na arenie jako gladiator. Szalony władca, widząc szyderstwa ze strony publiczności, kazał podczas jednego z występów wymordować widzów siedzących w amfiteatrze. W 217 roku amfiteatr został uderzony przez piorun, który wywołał groźny pożar. Spłonęły velarium i drewniana cześć widowni. Naprawa trwała pięć lat. W roku 248 cesarz Filip Arab urządził w Amfiteatrze Flawiuszów „ludi saeculares”, będące jednocześnie świętem tysiąclecia istnienia Rzymu. Z tej okazji zabito podczas igrzysk wszystkie zwierzęta przywiezione do stolicy przez poprzednich cesarzy. Niedługo potem pożar w 250 roku ponownie uszkodził budowlę. Powodem pożaru było ponownie uderzenie pioruna. Kolejne świetnie igrzyska odbyły się w roku 281 z okazji triumfu cesarza Probusa nad Germanami.
Kwestią dyskusyjną pozostaje to czy Amfiteatr Flawiuszów był rzeczywiście miejscem prześladowań chrześcijan. Żaden dokument starożytny nie potwierdza tego w sposób jednoznaczny. Wobec tego jednak, że było to miejsce, w którym ginęli skazani na pożarcie przez dzikie zwierzęta, a wiadomo, że na takie kary skazywani byli również chrześcijanie – wydaje się nieprawdopodobne, aby i tu nie miały miejsca podobne wypadki.
Zwycięstwo chrześcijaństwa zwiastowało zmierzch igrzysk gladiatorów, ale ludność nie od razu pozwoliła na to, aby pozbawiono ją ulubionej rozrywki. Choć Konstantyn Wielki urządzał igrzyska, to w roku 326 wydał zakaz ich organizowania. W roku 399 zlikwidowano ostatnie szkoły gladiatorów. W roku rozwścieczony tłum zamordował mnicha Telemacha, który rzucił się na arenę, aby rozdzielić walczących gladiatorów. To skłoniło do całkowitego zakazania odbywania się takich widowisk. Od tego czasu działanie czasu na budowlę było bardziej odczuwalne. W 442 i 470 przeprowadzano jeszcze naprawy. Z kolei w 508 roku trzęsienie ziemi uszkodziło amfiteatr. 15 lat później urządzono w Koloseum ostatnie polowanie na dzikie zwierzęta.
Amfiteatr ucierpiał podczas trzęsienia ziemi w roku 847. Kataklizm ten przyczynił się do ruiny starożytnych budowli Rzymu. Około roku 1000 nazwa nieistniejącego już zapewne Kolosa Nerona związana tradycyjnie z tym miejscem, zostaje przeniesiona na amfiteatr, który odtąd zaczyna żyć jako Koloseum w świadomości następnych pokoleń. Ta gigantyczna budowla od tego czasu budziła lęk, lud wierzył, że zamieszkują ją duchy. Fantazja średniowiecza uczyniła z niej tajemniczą świątynię, głowę wszystkich świątyń minionego świata. Jedna z bajecznych opowieści, za pomocą których wyjaśniano w średniowieczu pochodzenie zniekształconej nazwy Coliseum, głosiła, że kapłani zapytywani obecnych przy ceremonii, „czy czczą tego ducha” co po łacinie brzmiało: „Colis eum”?. W wieku XI amfiteatr stał się własnością rodu Frangipane, którzy zamienili go w twierdze. Od tego czasu w niższych pomieszczeniach, zwanych wtedy Criptae Coklisei, w arkadach i pod schodami były prymitywne mieszkania i warsztaty. Poszukiwacze metalu wydłubywali odtąd brązowe stworznie łączące boki tawentynu, pozostawiając w ścianach widoczne do dziś nieregularne otwory. W roku 1231 kolejne trzęsienie ziemi zburzyło znaczną część fasady.
Od roku 1250 urządzano tu przedstawienia pasyjne, na które w każdy Wielki Piątek przebywali tłumnie widzowie. Z kolei w roku 1332 szlachta urządziła na arenie amfiteatru walki byków. Następne trzęsienie ziemi w roku 1349 zawaliło ścianę między arkadami I a XXI na głębokość dwóch zewnętrznych pierścieni murów. W roku 1362 wybuchł spór między rodem Frangipane, ludem a papieżem o prawo do własności wielkiej ilości kamienia ze zwalonych murów. Od tego czasu rozpoczęło się systematyczne wywożenie kamiennych bloków do budowy nowych kościołów i pałaców. Niebawem w ruinach zagnieździło się kilka niewielkich kościołów, odbywały się modlitwy, zawieszone później ze względu na ich świecki charakter. W roku 1675 budynek zaczęto wykorzystywać jako skład nawozu przeznaczonego do wyrobu saletry dla pobliskich fabryk prochu. W roku 1703 ponownie zawaliła się część murów. Ponad 30 lat później Benedykt XIV zagroził ekskomuniką każdemu, kto, by się ważył naruszyć ruiny Koloseum. Arena, częściowo odkryta, poświęcona została męczennikom wiary. Wzniesiono na niej czternaście stacji Drogi Krzyżowej a w centrum wielki krzyż. Na arenie mnisi wygłaszali kazania. W wieku XIX rozpoczęły się pierwsze prace konserwatorskie. W roku 1805 podparto murem z cegieł ostatnie łuki od strony wzgórza Celius, zwanego teraz Monte Celio. Odtąd zachowanie budowli stało się troską papieży, a później rządu państwa włoskiego.
Amfiteatr Flawiuszów powstał z artystycznych dążeń oraz z politycznych aspiracji cesarzy, którzy wpłynęli na kształt wznoszonych z ich inicjatywy budowli. Cesarze chcieli zapewnić stolicy imperium amfiteatr murowany, jakiego jeszcze nie miała, a istniały już takie na prowincjach. Wcześniejsze drewniane konstrukcje nie spełniały tej funkcji ze względu na liczne pożary i zawalenia. Amfiteatr zwany ich imieniem miał zapewnić im pamięć u potomności.