Postać Sennacheryba, władcy Asyrii, który bez powodzenia próbował zdobyć Jerozolimę, była popularna w Bizancjum. Jahwe miał ukarać za to Asyryjczyków, zsyłając na nich zarazę. Kronikarz Teofanes opisał współczesnego mu Sennacheryba – władcę Bułgarów – Kruma. Jego nagła śmierć u szczytu powodzenia w czasie wyprawy na Konstantynopol z pewnością była przyjęta radośnie przez Bizantyńczyków. Uznali ją zapewne za karę za wszelkie zło, które ich spotkało ze strony tego władcy Bułgarii.
Protobułgarzy byli ludem tureckim, który w V wieku znalazł się nad Morzem Kaspijskim. Część z nich skierowała się wówczas nad średnią Wołgę, gdzie założyła dość silny chanat ze stolicą w mieście Bułgar, kwitnący aż do zniszczenia przez Tatarów w XIII wieku. Ich potomkami są Czuwasze, żyjący tam do dziś. Inna grupa koczowała nad Morzem Czarnym od V do VII wieku, wchłaniając w swe szeregi niedobitki Hunów. Chanowie bułgarscy szczycili się nawet pochodzeniem od Attyli. Bułgarzy odgrywali żywą rolę w polityce bizantyńskiej, to jako napastnicy, to jako sprzymierzeńcy w walce z Awarami i Słowianami. Gdy Słowianie opanowali już Mezję (stworzyli w niej nawet związek siedmiu plemion, w 679 r.) wkroczył tam chan Bułgarów Asparuch (681-701), by pokonawszy ich, założyć nową, turecko-słowiańską organizację państwową. Odniesione w 681 roku zwycięstwo nad Bizantyńczykami zabezpieczyło władzę Asparucha i jego następców na świeżo zdobytym terytorium, które wkrótce otrzymało nazwę Bułgarii. Młode państwo szybko wzmocniło się do tego stopnia, że chan Terwel (701-718) mógł już interweniować w walki o tron bizantyński, ściągając okup od popieranych przez siebie pretendentów. Nieliczni najeźdźcy w krótkim czasie zostali wchłonięci przez miejscową słowiańską ludność, której narzucili swą nazwę i organizację. Bułgarami nazywano odtąd południowo-wschodnią gałąź Słowian bałkańskich, którzy nadal pozostali poganami. Po okresie upadku i klęsk w drugiej połowie VIII wieku ekspansję zewnętrzną podjęła na nowo dynastia (803-971) założona przez Kruma Okrutnego.
Krum zwany też Zwycięzcą (803-814) wywodził się zapewne z ludu Bułgarów Panońskich, żyjących wcześniej w państwie Awarów. Awarowie zostali na przełomie VIII i IX wieku, rozgromieni przez cesarza Karola Wielkiego, który w 803 roku podbił dla państwa Franków ziemie aż do Cisy. Krum zapewne współdziałając z Karolem Wielkim (768-814) w 805 r. przystąpił do likwidacji kaganatu awarskiego. Dzięki temu ziemie między Cisą, Karpatami i Dniestrem wraz z dzisiejszym Siedmiogrodem, zamieszkane przez Protobułgarów połączyły się po klęsce Awarów z Bułgarią Naddunajską. Spowodowało to wzrost elementu protobułgarskiego w zamieszkanej przez Słowian Bułgarii.
Zdobycze Kruma kosztem Awarów zostały przyjęte w Konstantynopolu z dużym niepokojem. Zamknęły one na północnym zachodzie jedyny bezpośredni szlak lądowy łączący Bizancjum z Zachodem. Stało się to powodem zerwania traktatu pokojowego zawartego przez Bizancjum z chanem Kardamem (777-802). Wojna wybuchła w 807 r. Dwa lata później Krum obiegł, zdobył i zburzył graniczną twierdzę bizantyńską Serdikę (obecna Sofia). Przełamana została także linia granicznych twierdz bizantyńskich biegnąca od Serdiki poprzez Filipopol, Adrianopol do Deweltu nad Morzem Czarnym. Cesarz bizantyński Nikefor I (802-811) wyruszył w 811 r. przeciw Krumowi, dotarł aż do Pliski, ówczesnej stolicy Bułgarii. Ograbił ją i zburzył pałac władcy Bułgarów, gdzie w jego ręce dostał się skarbiec chański. Pokorne prośby o pokój zostały odrzucone, a Nikefor był zdecydowany skończyć raz na zawsze z Bułgarią. Tymczasem wojsko bizantyńskie spotkała nieoczekiwana katastrofa. W górskich wąwozach armia Kruma otoczyła ich, przez co w nocy z 26 na 27 lipca w przełęczy Virbica Nicefor I wpadł w pułapkę. Zginął a jego, syn i następca odniósł w bitwie ciężką ranę. Bitwa w górach Bałkanu była największą klęską militarną cesarstwa od czasów boju pod Adrianopolem w 378 r. Głowa Nicefora I wbita została na pal. Następnie z czaszki cesarza Krum wykonał puchar oprawiony w srebro, którym wznoszono toasty na ucztach w Plisce. Tak wydarzenie to przedstawia jedno ze źródeł greckich:
Krum kazał wbić na pal odciętą głowę Nicefora i przez wiele dni pokazywać ludom, które do niego przybywały ku naszej hańbie. Potem kazał ją zdjąć, odsłonić do kości i obłożywszy z zewnątrz srebrem, chełpiąc się tym, kazał z niej pić zwierzchnikom Sklawenów.
Tymczasem ocalały syn Nicefora – Stauracjusz (811) udał się do Adrianopola. Tam został obwołany cesarzem przez cześć swoich towarzyszy. Z miasta jako ciężko ranny został przewieziony lektyką do Konstantynopola. Nowy cesarz był bezdzietny, więc największe prawo do tronu miał jego szwagier Michał Rangabe mający poparcie wojskowych i patriarchy Konstantynopola Nicefora. Wyniesieniu Michała na tron sprzeciwiała się żona Stauracjusza, ambitna Teofano. Cesarz długo zwlekał z decyzją. Wobec tego armia przy poparciu senatu dokonała przewrotu. 2 października 811 r. proklamowano władcą Michała I Rangabe (811-813). W parę godzin po tym akcie nowy cesarz został koronowany przez patriarchę w Hagii Sophii. Wobec takiego stanu rzeczy Stauracjusz abdykował jeszcze tego samego dnia i wstąpił do klasztoru, gdzie niebawem 11 stycznia 812 r. zmarł.
Nowy cesarz Michał I był władcą słabym i nie potrafił stawić czoła zwycięskiemu Krumowi. Odznaczał się dobrotliwością i niezdecydowaniem, nie miał odwagi osobistej, ani talentu wojskowego. Krum zajął bizantyńskie miasta nad Morzem Czarnym: Deweltos. Przesiedlił wzorem bizantyńskim jego mieszkańców tych miast w głąb Bułgarii. Ludność miast pogranicznych uciekała masowo w głąb ziem cesarstwa. Wiosną 812 r. Krum wysłał do Bizancjum posła Dragomira i zażądał zawarcia układu pokojowego na warunkach ustalonych w 716 r. między chanem Terwelem i cesarzem Teodozjuszem III (715-717). Gdy mimo tych umiarkowanych żądań cesarz zwlekał z odpowiedzią, Krum zdobył z pomocą maszyn oblężniczych Messembrię wraz z bogatym łupem, zapasami „ognia greckiego” i materiałami wojennymi. Wiosną 813 r. Michał I wyruszył przeciwko Krumowi. 22 czerwca 813 r. armia bizantyńska poniosła nową klęskę pod Wersinikią niedaleko Adrianopola. Bezpośrednią jej przyczyną była ucieczka wojsk azjatyckich. Strategosi Tracji i Macedonii walczyliby dalej, lecz z bitwy umknęły wojska azjatyckie.
Generał bizantyjski, Leon korzystając z tego, iż cesarz Michał I nie cieszył się popularnością, zdetronizował go 11 lipca 813 r. i sam został cesarzem jako Leon V Armeńczyk (813-820). Krum wnet obległ Konstantynopol. Nie mógł go jednak podbić i zażądał jedynie pozwolenia na uderzenie kopią w jedną z bram stolicy na znak symbolicznego zdobycia miasta oraz haraczu w postaci wielkiej ilości złota, tkanin i wybranych dziewcząt. Leon V pod pozorem rokowań przygotował zasadzkę na Kruma, która omal nie kosztowała go życia. Ufając zapewnieniom Leona V, chan stawił się na spotkanie bez broni, wpadł jednak w zasadzkę przygotowaną podstępnie ze strony bizantyjskiej i uszedł z życiem jedynie dzięki niezwykłej przytomności umysłu i rączości swego konia. Do głębi oburzony władca Bułgarów spustoszył ogniem i mieczem okolice Konstantynopola. Odstąpiwszy od stolicy, Krum zdobył tracki Adrianopol i przesiedlił jego ludność do Bułgarii. Jesienią 813 r. jeden z oddziałów bułgarskich rozbity został pod Messembrią przez cesarza. Wtedy Krum wyprawił do Tracji nową armię, która powróciła z łupami i jeńcami.
Krum zmarł nagle 13 kwietnia 814 roku w trakcie nowej wyprawy, której celem było zdobycie Konstantynopola. Przypuszcza się, że przyczyną zgonu był wylew krwi do mózgu. Śmierć władcy Bułgarów wybawiła Bizancjum od wielkiego niebezpieczeństwa grożącego jego stolicy.
Obok sukcesów militarnych Krum miał też duże osiągnięcia jako doskonały administrator państwa. Władca ten był chanem dawnego typu opierającym władzę na własnej, protobułgarskiej drużynie i plemiennej armii. Jako pierwszy z chanów bułgarskich wydał prawo. Wiadomości o tym znajdują się w źródłach bizantyńskich. Było ono surowe, lecz wprowadzało na miejsce dawnych pojęć o krwawej zemście kwestię szkody i odszkodowania. Prawodawstwo Kruma przewidywało karę śmierci za oszczerstwo, konfiskatę majątku za ukrywanie złodzieja i przedmiotów pochodzących z kradzieży, karę łamania kości za kradzież, karę zniszczenia winnicy za pijaństwo i konfiskatę majątku za nie wspomaganie potrzebujących.
Proces asymilacji koczowniczych protobułgarów pochodzenia tureckiego przez Słowian w Bułgarii Naddunajskiej był za czasów Kruma mocno posunięty. Dwór chana był już częściowo słowiański. Przykładowo jego poseł do Konstantynopola – Dragomir nosił imię czysto słowiańskie. Władca Bułgarów w walce z opozycją bojarską opierał się na elemencie słowiańskim. W armii wielką rolę odgrywali wodzowie słowiańskich plemion uznających zwierzchnią władzę chana. Ich udział w walkach z Bizancjum po stronie Kruma był przypuszczalnie wyrazem buntu słowiańskich poddanych Bizancjum.
Po jego śmierci na tronie Bułgarii zasiadali kolejno Dukam (ok. 814-815) i Dicewg (ok. 814-815). Panowali oni krótko i nie odznaczyli się niczym w dziejach swego kraju. Wojny Kruma przyniosły Bułgarii duże zdobycze terytorialne. Zostały one usankcjonowane jednak dopiero traktatem pokojowym zawartym przez jednego z jego następców Omurtaga (814-831). Kruma należy więc nazwać pierwszym, znaczącym władcą bułgarskim, który potrafił się przeciwstawić potędze Bizancjum i odniósł nad nim wielkie i spektakularne zwycięstwa. Jego krótkie panowanie było początkiem problemów Konstantynopola z Bułgarią, które będą miały miejsce przez cały wiek IX i X.