Kulturę wygrywa się dziś za pomocą formy. Tylko w ten sposób konserwatyści mogą odwojować “polskość”.
Kulturę wygrywa się dziś za pomocą formy. Tylko w ten sposób konserwatyści mogą odwojować “polskość”.
Inne teksty z miesięcznika Lux 1/2 Polskość Zredefiniowana
Sztuka artystów o konserwatywnych poglądach nie umie odnaleźć się w nowej rzeczywistości – rzeczywistości obrazu. Powód zdaje się być prozaiczny. Nietrudno zauważyć, że artyści wychowani na konserwatywnych ideach mają kłopot nie tyle z treścią, co z formą przekazu. Wszystko z definicji musi być proste i oczywiste (jak w ewangelicznym “Tak, tak, nie nie”). Nie ma tu miejsca na odcienie szarości.
Tymczasem sztuka nowoczesna proponuje podjęcie dialogu z odbiorcą. Dialog ten polega zarówno na współtworzeniu dzieła, jak i na jego twórczej współinterpretacji. Dlaczego prawie nikt nie podjął się trudu ochrzczenia niesławnej Tęczy Julity Wójcik, która tak bardzo podzieliła społeczeństwo? Dlaczego żaden z katolickich recenzentów nie zachęca do obejrzenia filmów o wydźwięku antychrześcijańskim tylko po to, by uzmysłowić sobie, jak wygląda świat bez Boga i bez religii, jak bardzo mylił się John Lennon w swoim Imagine?
Wszyscy – bez wyjątku – obracamy się w pewnych kliszach. Czas je przełamać. Znany z “awangardowego konserwatyzmu” Paweł Rojek wziął udział w wystawie prezentującej polskość po 1989 roku w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Jego nazwisko przewija się obok Oskara Dawickiego, Artura Żmijewskiego, Jakuba Majmurka, Krzysztofa Wodiczki, Doroty Nieznalskiej i Jana Klaty. Paweł Rojek podjął rękawicę i – na gruncie formy właśnie – włączył się w spór o polskość. Dlaczego to zrobił? I jak bardzo jego wizja polskości różni się od wizji innych artystów? Opowiada nam o tym w wyjątkowej rozmowie.
Poza tym przypominamy sylwetkę Stanisława Szukalskiego – twórcy, który już na początku ubiegłego stulecia polskość widział inaczej niż mu współcześni. Korzeni narodowej tożsamości nie szukał w chrzcie Mieszka I, lecz w naszej słowiańskiej przeszłości. Ekspozycja poświęcona jego osobie otwiera wspomnianą wystawę w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
Poza tym zabieramy Was na wycieczkę do Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL na warszawskiej Rakowieckiej. Piszemy o ikonach, komiksach (głos zabiera nie kto inny jak Maciej Parowski), Michelu Houellebecqu i świecie włoskiej arystokracji. Aby złapać oddech, serwujemy opowiadanie poświęcone miłości francuskiej. Zdziwicie się, kim jest jego autor; personaliów nie śmiemy podawać. Odpowiedź znajdziecie w “Brulionie” – magazynie, którego twórcy nie bali się dialogować się z polskością i nowoczesnością.
W dzisiejszej debacie zarówno o polskości, jak i o sztuce, podstawowym kryterium oceny dzieła jest jego tożsamość – przede wszystkim polityczna. Twórczość postrzegana jest głównie jako argument w sporze ideologicznym, prowokacja będąca ciosem we wrażliwość przeciwnika. Zapomina się o kryteriach jakości artystycznych, o tym, co sztuka mówi nam o rzeczywistości i o nas samych. Francisco Goya jest autorem obrazu Bójka na kije, oryginalnie będącego refleksją nad koszmarem wojny domowej. Dziś może on stanowić komentarz do większości sztuki i krytyki uprawianej w Polsce. My upominamy się o sztukę artystycznie wartościową, kije są passé.
Mateusz K. Dziób
Tekst pochodzi z miesięcznika Lux nr 1/2. Dostępny tutaj.